مدیریت محصول یک نقش و عملکرد سازمانی است که تمام چرخه عمر آن محصول را در بر می‌گیرد. مدیر محصول (Product Manager) ساخت، توسعه، قیمت‌گذاری و پشتیبانی را با تمرکز بر مشتریان و محصول مورد نظر انجام می‌دهد. به عبارت بهتر به منظور ساخت یک محصول مناسب و بهینه، پروداکت منیجر سعی می‌کند تا نیاز مشتریان و بازار را در نظر بگیرد و با عملکرد بهتری محصولات مورد نیاز را به بازار عرضه کند. معمولا این سمت شغلی در شرکت‌ها و صنایع تولیدکننده کالاهای بسته‌بندی شده و مصرفی دیده می‌شود. در حقیقت مدیر محصول مسئولیت برنامه‌ریزی، استراتژی، پشتیبانی، توسعه و تعریف قابلیت‌های محصول را بر عهده می‌گیرد. با توجه به اینکه هر محصول ویژگی‌های خاصی دارد، نیازمند برنامه‌ریزی و بررسی اختصاصی نیز خواهد بود. این موقعیت شغلی ممکن است شامل: امور بازاریابی و پیش‌بینی سود و ضرر مالی نیز شود. بنابراین مدیران محصول دامنه وسیعی از نقش‌ها و مسئولیت‌ها را بر عهده دارند. ما در این مقاله قصد داریم به این سوال که مدیریت محصول چیست؟ پاسخ دهیم و مهارت‌های کلیدی لازم را برای مدیریت محصول ارائه دهیم.
مدیریت محصول چیست؟
در پاسخ به این سوال که مدیریت محصول چیست؟ باید گفت که مدیریت محصول به نوعی استراتژی عملگرا گفته می‌شود که نقش بسزایی در توسعه محصول دارد. به عبارت دقیق‌تر مدیریت محصول بر چرخه عمر یک محصول نظارت می‌کند و نیازهای بازار و مشتریان را در اولویت قرار می‌دهد.
مدیر محصول یا همان Product Manager بایستی مهارت‌های کلیدی مانند مهارت حل مسئله، تفکر استراتژیک و ارتباطات خوب را در خود پرورش دهد و زمان خود را صرف امور زیر کند:
انجام تحقیقات: پروداکت منیجر بایستی برای کسب تخصص، در مورد بازار، شخصیت رقبا و کاربران، تحقیق و بررسی‌های لازم را انجام دهد.
توسعه استراتژی: ترسیم یک برنامه استراتژیک برای محصولات شرکت و انجام اموری مانند: تعیین اهداف، مرور کلی محصول و تعیین جدول زمانی تقریبی.
برنامه‌های ارتباطی: طراحی یک برنامه استراتژیک مناسب به کمک نقشه راه محصول و ارائه برنامه استراتژیک فعال به ذینفعان سازمان نظیر: مدیران اجرایی، تیم‌های توسعه، سرمایه‌گذاران و… .
هماهنگی توسعه: انجام هماهنگی‌ها به منظور توسعه محصول با فرض این امر انجام می‌شود که مدیران محصول جهت پیشبرد برنامه استراتژیک محصول، مهر تایید را از سمت مدیران و سرمایه‌گذاران دریافت کرده باشند. همچنین آنها بایستی هماهنگی‌های لازم را با تیم‌های مربوطه از جمله تیم بازاریابی محصول، تیم توسعه و… به منظور شروع اجرای برنامه‌ها انجام دهند.
اقدام بر اساس تجزیه و تحلیل داده‌ها: در پایان کار مدیران محصول پس از تدوین، ساخت، انجام آزمایش و معرفی محصول به مشتریان بایستی از طریق تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و دریافت بازخورد مستقیم از سوی کاربران به این موضوع پی ببرند که بر روی چه چیزی کار انجام دهند؟ چه چیزی کار نمی‌کند؟ چه چیزی در محصول عرضه شده مفید نیست؟ و چه چیزی را باید به محصول اضافه کرد؟ مدیران محصول بایستی با تیم‌های مربوطه برای دریافت بازخوردها همکاری کنند تا از بروز اشتباهات در آینده جلوگیری نمایند.
مدیریت محصول شامل چه چیزهایی می‌شود؟
پیرو مبحث مدیریت محصول چیست؟ قصد داریم بدانیم که مدیریت محصول شامل چه چیزهایی می‌شود؟ مدیریت محصول شامل کنترل و نظارت بر استراتژی محصول و توسعه آن به منظور برقراری تعادل میان تجربه کاربر، اهداف تجاری و امکان سنجی فنی است.
در یک سازمان مدیر محصول موظف است تا تعادل میان این سه عنصر را برقرار سازد. تیم‌های کاری در یک شرکت بر چگونگی ارتقا یا تولید یک محصول متمرکز هستند. در صورتی که پروداکت منیجر بر روی چرایی آن تمرکز می‌کند. مدیران محصول بر همه مراحل روند تولید و توسعه محصول نظارت دارند تا محصولات مفیدی را به مشتریان عرضه کنند. پروداکت منیجر بر اساس نیاز تیم‌های مختلف روی کار آنها تمرکز می‌کند.
لازم به ذکر است که وظیفه مدیر محصول با مدیر پروژه و اسکرام مستر متفاوت است. هر یک از این افراد فعالیت‌های مختلفی را انجام می‌دهند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
مدیر محصول: وظیفه متعادل‌سازی کسب‌وکار، تجربه کاربری و تکنولوژی‌ها را برای حل مسائل مشتریان و همچنین ساختن محصولات مفید بر عهده دارد.
مدیر پروژه: وظیفه بهینه‌سازی و هماهنگی منابع به منظور کسب اطمینان از اجرای چشم‌انداز محصول به بهترین و موثرترین شکل ممکن را بر عهده دارد.
اسکرام مستر: وظیفه رهبری و مدیریت یک تیم چابک و حذف موانع برای دستیابی به موفقیت را بر عهده دارد.
فرایند مدیریت محصول چیست؟
در پاسخ به این سوال که فرایند مدیریت محصول چیست؟ باید گفت این فرایند جهت برطرف کردن مشکل محصول صورت می‌گیرد و تمام تصمیم‌گیری‌ها به منظور برطرف کردن مشکل مشتریان اتخاذ می‌شود. در حقیقت بخش اصلی مدیریت محصول درک صریح این نکته است که محصول شما چگونه مشکل مشتریان را برطرف می‌کند و چه کاربردی برای آنها دارد. پروداکت منیجر برای شناسایی فواید محصول جهت حل مسائل مشتریان نیازمند تصویر شفافی از نیاز آنها است. به همین منظور مدیر محصول تحقیقات بازاریابی را به طور منظم اجرا می‌کند و از طریق ارتباط مستقیم و چهره به چهره با مشتریان صحبت خواهد کرد.
در گام بعدی بایستی فرضیه چگونگی حل مسئله را توسعه داد و اعتبارسنجی فرضیه را اجرا کرد؛ به عنوان مثال: فرضیه جدیدی را توسعه می‌دهید که ویژگی‌های جدید اعمال شده در فیلتر باعث می‌شود تا مشتریان به سادگی سایت شما را پیمایش کنند. بنابراین از طریق گروه کوچکی از مشتریان خود می‌توانید مشخص کنید که آیا ویژگی اعمال شده کاربردی است یا خیر؟
در مرحله بعد بایستی استراتژی محصول را پیاده‌سازی نمایید. مدیر محصول نقشه راه را برای تیم کاری تهیه می‌کند و آنها را برای ساخت حداقل محصول قابل ارائه و یا حداقل محصول دوست داشتنی هدایت می‌کند. بنابراین در این مرحله مدیر محصول باید اطمینان حاصل کند که از هیچ یک از مشکلات مشتریان غافل نشده است.
با اعمال هرگونه تغییر بایستی محصولات را چندین بار آزمایش کرد. مدیران محصول از طریق نرخ تعامل و یا نرخ کلیک محصول مشخص می‌کنند که کاربران چگونه به ویژگی‌های جدید محصول واکنش نشان می‌دهند.
لازم است بدانید که فرایند مدیریت محصول تنها با توسعه محصول جدید به پایان نمی‌رسد، بلکه مدیران محصول برای همه مراحل چرخه عمر محصول مشغول به فعالیت هستند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
معرفی: مدیر محصول بایستی به راه‌اندازی و توسعه محصول کمک کند.
رشد: Product Manager به تیم‌های شرکت کمک می‌کند تا آزمایشات لازم را برای اطمینان از افزایش فروش محصول تکرار نمایند.
تکامل: مدیر محصول بر روی حفظ کارآمدی محصول و حفظ مشتریان تمرکز دارد.
افول: مدیر محصول بایستی در مورد نگه داشتن محصول در بازار، حذف و یا ارائه نسخه جدید به بازار تصمیم بگیرد.
در فرایند مدیریت محصول افراد مختلفی نظیر رهبران تجاری و ذینفعان داخلی، مشتریان و کاربران، طراحان UX، مهندسین و تیم‌های محصول، بخش پشتیبانی و تیم‌های موفقیت فعالیت دارند.
گام‌های خلق استراتژی
اکنون که با مفهوم مدیریت محصول و فرایندهای آن آشنا شدید، قصد داریم گام‌های خلق استراتژی را بیان کنیم، این گام‌های عبارتند از:
۱. تحقیق درباره نیاز مشتریان، بازار و رقبای موجود
۲. تهیه یک بیانیه که در آن اهداف، مشکلات و دغدغه مشتریان را مشخص نمایید و چشم‌انداز محصول را مطرح کنید.
۳. تعیین اهداف
۴. تعیین شاخص‌های کلیدی عملکرد
مهارت‌های کلیدی برای مدیریت محصول
به منظور دستیابی بهینه به عملکردهای مدیریت محصول بایستی به درک مطمئنی از اهداف تجاری سازمان، نیاز مشتریان و فناوری‌های به کار رفته جهت ساخت محصول برسید. مهارت‌های کلیدی مدیریت محصول به شما این امکان را می‌دهد تا از این دانش به منظور حمایت و هدایت تیم‌ها برای حل مشکلات مشتریان بهره ببرید. در ادامه به بیان این مهارت‌ها می‌پردازیم:
۱. استخراج داده‌ها و تجزیه و تحلیل آنها
داده‌ها به مدیر محصول کمک می‌کند تا درباره استراتژی محصول، موقعیت‌یابی، توسعه و بازاریابی آن تصمیم‌گیری صحیحی را اتخاذ نماید. بنابراین شما به عنوان یک مدیر محصول بایستی بتوانید داده‌های محصول را استخراج و تجزیه و تحلیل نمایید.
۲. مهارت فنی
مهارت‌های فنی برای مدیران محصول شامل دانش SQL، تستA/B ، نمونه‌سازی و توسعه نرم‌افزار می‌شود.
۳. دانش اساسی کدنویسی
دانش مبانی کدنویسی به شما کمک می‌کند تا مهندسان محصول را بهتر درک نمایید و به درستی به آنها ارتباط برقرار کنید.
۴. تجزیه و تحلیل تحقیقات بازار
تحقیقات بازار دستیابی به یک محصول و اثربخشی آن را تعیین می‌کند. مدیران محصول باید بتوانند که به طور موثر با مشتریان بالقوه ارتباط برقرار کنند.
۵. مدیریت پایگاه داده
پایگاه داده‌ها شامل اطلاعات مربوط به محصول به منظور توزیع بازاریابی و فروش آن است.
۶. توسعه نقشه راه محصول
نقشه راه محصول جهت، مقصد، فرایند و پیشرفت محصول را مشخص می‌نماید.
سخن پایانی
در دنیای تجاری امروز، شرکت‌های عرضه‌کننده محصولات به کمک مدیریت محصول به آسانی می‌توانند سهم بیشتری را در بازار داشته باشند. همانطور که در مطالب بالا اشاره کردیم، مدیریت محصول به مجموعه فعالیت‌هایی برای نظارت بر چرخه عمر محصول گفته می‌شود که راه‌حل‌های مفیدی نیز جهت برطرف ساختن نیازهای مشتریان ارائه می‌دهد. سمت شغلی مدیر محصول، نیازمند کسب مهارت‌های مختلفی است تا بتواند نیازهای مشتریان را استخراج نماید و با ارائه راه حل‌های کارآمد، سازمان را در جهت پیشبرد اهداف خود حمایت کند. به طور کلی مدیر محصول برای مدیریت محصول نیازمند کسب مهارت‌های ارتباطی، مهارت تفکر منطقی و استراتژیک است. با توجه به اینکه همه روزه محصولات و خدمات جدیدی به بازار عرضه می‌شود و سلیقه مشتریان گسترده خواهد شد، شرکت‌ها به حضور مدیران محصول جهت پیش‌بینی و رصد رفتار مشتریان نیاز دارند. ما در این مقاله به این سوال که مدیریت محصول چیست؟ پاسخ دادیم. همچنین فرایند مدیریت محصول و مهارت‌های کلیدی لازم برای مدیریت محصولات را نیز شرح دادیم. در پایان امیدواریم مطالب این مقاله برای شما عزیزان مفید واقع شده باشد. از همراهی شما بسیارسپاسگزاریم.
